Βάθος πεδίου (Depth of field)

την

Επιμέλεια: Γιώργος Μαρκοζάνης, Φωτογράφος

 Το βάθος πεδίου στην φωτογραφία αναφέρεται στα κοντινότερα και μακρύτερα από το αντικείμενο της φωτογραφίας στοιχεία που μπορούν να καταγραφούν καθαρά με την σωστή ρύθμιση της εστίασης της φωτογραφικής μηχανής. 
Σε περιπτώσεις που είναι επιθυμητό να έχουμε ολόκληρη την εικόνα καθαρή, ένα μεγάλο βάθος πεδίου είναι κατάλληλο. Αν για παράδειγμα ο φακός της φωτογραφικής μηχανής εστιασθεί για ένα πορτραίτο σε απόσταση 2,5 μέτρων, κάποια αντικείμενα μπροστά αλλά και μερικά στο κοντινό φόντο του πορτραίτου θα έχουν και αυτά μια αποδεκτή καθαρότητα.Για περιπτώσεις που δεν χρειάζεται οι εικόνες να έχουν παντού οξύτητα, ένα ρηχό βάθος πεδίου είναι πιο αποτελεσματικό καθώς δίνει έμφαση στο θέμα θολώνοντας το προσκήνιο και το παρασκήνιο.

Παράγοντες που επηρεάζουν το βάθος πεδίου
Το βάθος πεδίου σε μια φωτογραφία αυξάνει καθώς ο φακός κλείνει (δηλαδή χρησιμοποιεί μικρότερο διάφραγμα) ή όταν ο φακός εστιάζει αντικείμενα που βρίσκονται μακρυά ή όταν ο φακός που χρησιμοποιείται είναι μικρής εστιακής απόστασης.
Το βάθος πεδίου επεκτείνετε περισσότερο προς το πίσω μέρος ενός αντικειμένου σε σχέση με το μπροστά μέρος.
Καθοριστικό ρόλο στο βάθος πεδίου μιας φωτογραφίας διαδραματίζουν

α) το διάφραγμα του φακού που χρησιμοποιείται, καθώς το βάθος πεδίου αυξάνεται όσο το διάφραγμα μικραίνει
β) η εστιακή απόσταση, καθώς μικρότερη εστιακή απόσταση σημαίνει και μεγαλύτερο βάθος πεδίου σε μια φωτογραφία.
γ) το εστιακό μήκος του φακού μας.




Υπερεστιακή απόσταση (hyperfocal distance)
Το συνολικό μέγεθος του εστιασμένου πεδίου (το βάθος πεδίου) εξαρτάται από τρεις μεταβλητές:
- Το εστιακό μήκος του φακού μας (mm),
- Το πόσο κλειστό το διάφραγμα που χρησιμοποιούμε (f), και
- Την απόσταση από το σημείο που εστιάζουμε (m).

Όσο πιο ευρυγώνιος ο φακός μας και πιο κλειστό το διάφραγμα που επιλέξαμε, τόσο μεγαλώνει το βάθος πεδίου. Αντίθετα σε τηλεφακούς με ανοιχτό διάφραγμα, το βάθος πεδίου ελαχιστοποιείται. Επίσης, όσο μικρότερη η απόσταση, τόσο μικραίνει το βάθος πεδίου, όπως γίνεται με τη μακροφωτογράφηση.

Το εστιασμένο πεδίο εκτείνεται μπροστά και πίσω από το σημείο στο οποίο έχουμε εστιάσει. Συγκεκριμένα, το 1/3 είναι πάντα μπροστά από αυτό το σημείο, και τα 2/3 πίσω. Επομένως, όταν εστιάζουμε στο άπειρο (στην πράξη, στον ορίζοντα), το κομμάτι πίσω από το σημείο που έχουμε εστιάσει ουσιαστικά είναι άχρηστο, και χάνεται, γιατί τίποτα δεν είναι ορατό πέρα απ’τον ορίζοντα. Αντίθετα, αν εστιάσουμε στη μικρότερη απόσταση που μας επιτρέπει ο φακός, το πεδίο μπροστά από το σημείο που εστιάσαμε τείνει προς το μηδέν, και επίσης χάνεται.

Υπάρχει επομένως μία απόσταση ανάμεσα στην κάμερα και το άπειρο, στην οποία αν εστιάσουμε, τα δύο πεδία μπροστά και πίσω απ’το φακό χρησιμοποιούνται πλήρως, δίνοντάς μας το μέγιστο δυνατό συνολικό βάθος πεδίου. Αυτή είναι η υπερεστιακή απόσταση. (Hyperfocal Distance)


Εστιάζοντας σε αυτή την απόσταση, ο φακός μας δίνει ένα πεδίο το οποίο εκτείνεται πάντα από τον ορίζοντα ακριβώς αλλά χωρίς να τον ξεπερνάει, έως ένα σημείο κοντά στην κάμερα. Το πόσο κοντά είναι αυτό το σημείο εξαρτάται από το μήκος του φακού και το διάφραγμα. Οτιδήποτε βρίσκεται εντός αυτού του πεδίου θα είναι εστιασμένο, και για ορισμένους συνδυασμούς ευρυγώνιων φακών και κλειστών διαφραγμάτων είναι ουσιαστικά τα πάντα, επειδή το πεδίο ξεκινάει από πολύ κοντά στην κάμερα.

Πώς βρίσκουμε την υπερεστιακή απόσταση;
Εύκολο, αν έχει ο φακός μας τη διάθεση να βοηθήσει λίγο. Συγκεκριμένα, αν έχει τα κατάλληλα σημάδια στο δαχτυλίδι που βρίσκεται μπροστά από το δαχτυλίδι εστίασης. Ας δούμε αυτά τα σημάδια σ’αυτόν τον Olympus 24mm f/2.8


Τα σημάδια αυτά μας δείχνουν τα διάφορα διαφράγματα που μπορεί να ρυθμιστεί ο φακός, δεξιά κι αριστερά από το κόκκινο σημάδι, το οποίο δείχνει σε ποιά απόσταση είναι εστιασμένος ο φακός. Όπως βλέπουμε στη φωτογραφία ο φακός είναι ρυθμισμένος στο f16 και εστιασμένος στο άπειρο: Το σημάδι του απείρου (∞)είναι στην κόκκινη τελεία:


Ας πούμε λοιπόν ότι θέλουμε να βρούμε την υπερεστιακή απόσταση, σε αυτό το φακό (24mm), για αυτό το διάφραγμα (f16). Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να στρίψουμε το δαχτυλίδι εστίασης, μέχρι το σημάδι του απείρου να δείχνει το διάφραγμα που έχουμε επιλέξει:


Αυτό ήταν όλο, ο φακός έχει τώρα ρυθμιστεί στην υπερεστιακή απόσταση για f16. Ουσιαστικά τί έχουμε κάνει? Έχουμε εστιάσει λίγο πάνω απ’το 1 μέτρο, όπως φαίνεται στην κόκκινη τελεία του δαχτυλιδιού. Αυτή είναι και η υπερεστιακή απόσταση, για το δεδομένο φακό και διάφραγμα.

Πώς όμως ξέρουμε που ακριβώς αρχίζει και πού τελειώνει το πεδίο μας? Το που τελειώνει το ξέρουμε εξ’ορισμού, είναι το άπειρο, ή αλλιώς ο ορίζοντας. Το πού αρχίζει όμως? Κι αυτό μας το δείχνει το πολύτιμο δαχτυλιδάκι μας. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να κοιτάξουμε στην άλλη μεριά της κόκκινης τελείας και να δούμε πού πέφτει το διάφραγμα που επιλέξαμε:


Τα άσπρα γράμματα (τα κίτρινα είναι το ίδιο πράγμα σε πόδια(feet)) μας λένε ότι το πεδίο ξεκινά λίγο μετά από τα 0,50 μέτρα, ας πούμε περίπου στα 70 εκατοστά. Άρα το δαχτυλιδάκι αυτό, τώρα που ξέρουμε να το διαβάσουμε, μας δίνει τις εξής πληροφορίες: Στα 24mm, στο f16, αν εστιάσουμε λίγο μπροστά απ’το 1 μέτρο, οτιδήποτε από 0,7μ έως το άπειρο θα είναι εστιασμένο!

Στους φακούς μεταβλητού μήκους (Ζουμ) η υπερεστιακή απόσταση αλλάζει όπως αλλάζει και το μήκος του φακού. Τα σημάδια λοιπόν αλλάζουν και αυτά.

Οlympus 65-200 στα 65mm:


Οlympus 65-200 στα 100mm:


Οι μοντέρνοι φακοί συνήθως δεν έχουν τα σημάδια πίσω απ’το δαχτυλίδι εστίασης που μας βοηθάνε να βρούμε τις υπερεστιακές αποστάσεις, κι ο λόγος είναι απλός και συγκεκριμένος: Δε χωράνε. Τα δαχτυλίδια εστίασης στους φακούς autofocus είναι σχεδιασμένα να έχουν τη μικρότερη δυνατή διαδρομή από τη μίνιμουμ εστιακή απόσταση έως το άπειρο, καθιστώντας το autofocus κατά το δυνατόν αστραπιαίο. Άρα αυτό το εργαλείο το χάνουμε..

Άρα σε αυτή την περίπτωση πώς το βρίσκουμε: αναγκαστικά χρησιμοποιούμε άλλα εργαλεία online, τα οποία συχνά παρέχουν και πίνακες που μπορούμε να τυπώσουμε και να έχουμε μαζί μας. Ενα γρήγορο ψάξιμο στο Google για ‘hyperfocal distance / depth of field calculator’ μας δίνει εργαλεία όπως αυτό:

DOFMaster for iPhone and iPod touch

Use DOFMaster to calculate the depth of field in your photographs. You'll be able to select the lens and f/stop combination that provides the zone of sharpness you need. Use it to calculate the hyperfocal distance for landscape photography.

Web Application - Go to http://iphone.dofmaster.com on your iPhone or iPod touch to use the web app. (That link only works for the iPhone and iPod touch).


Επιλέγουμε τα δεδομένα μας και μας δίνει το αποτέλεσμα.
Eπίσης από την άλλη μεριά οι μοντέρνες μηχανές με τις όλο και καλύτερες οθόνες τους, παρέχουν το εξής πολύτιμο πλεονέκτημα: ακόμα κι αν δεν ξέρουμε ακριβώς την απόσταση, μπορούμε να πειραματιστούμε όσο θέλουμε πριν ξεκινήσει η φωτογράφηση τσεκάροντας/ζουμάροντας στην οθόνη, και κάνοντας μικρές διορθώσεις μέχρι να πετύχουμε το βάθος πεδίου που θέλουμε.
Με το φιλμ δεν έχουμε τέτοιες πολυτέλειες.

Σχετικά άρθρα



Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου